یکی از تاثیرات همه‌گیری کرونا در دنیا، همه‌گیری خرید «آنلاین» است. در دوران قرنطینه خانگی و با الزامات قانونی سختگیرانه که بعضا از سوی برخی دولت‌ها اعمال شده است، گرایش به خرید آنلاین در میان مردم رواج یافته است. چنانچه در بسیاری از کشورها خرید مواد غذایی به صورت آنلاین افزایش چشمگیری یافته است و همزمان، بالارفتن زمان انتظار نیز تحمل‌ناپذیر شده است. در روزگاری که خرید مواد غذایی روزانه با رجوع به فروشگاه محله می‌تواند پراسترس باشد، مردم در دوران خودقرنطینگی گزیری از خرید اینترنتی ندارند. حتی برای ۱۰ قلم جنس نیز باید ۱۰ روز تا دوهفته در انتظار دریافت کالا باشند، چراکه شمار مشتری‌ها بسیار زیاد است و خریدها باید دسته‌بندی و برای ارسال آماده شوند و در صورت موجود نبودن در فروشگاه، باید منتظر رسیدن جنس از انبار کالاها بود.
در آمریکای شمالی دیدن صف‌های طولانی با رعایت فاصله اجتماعی جلو فروشگاه‌های بزرگ فروش موادغذایی، صحنه‌ای عادی در دوران کرونا است.
اما از طرف دیگر، بسیاری از این افراد ایستاده در صف در واقع کالاهای موردنیاز خود را قبلا سفارش داده‌اند و برای تحویل گرفتن اجناس، با فاصله در صف‌های منظم در مسیرهای منتهی به در ورودی فروشگاه‌ها منتظر دریافت بسته‌های خرید «آنلاین» خود هستند.
«یو اس ای تودی» در یادداشتی با عنوان «آیا توانستید وقت تحویل کالا (دلیوری) بگیرید؟» به صف طولانی خرید و تحویل آنلاین مایحتاج روزانه اشاره کرده است: «هر روز خرید آنلاین روزانه سخت‌تر می‌شود.»
مریم، کارشناس موادغذایی که عمده خریدهای خود در روزهای کرونایی را به صورت آنلاین انجام می‌دهد، به ایندیپندنت فارسی می‌گوید: «به مدت ۲ هفته در صف دریافت کالاهای خریداری شده‌ام هستم و در این دوهفته اگر کالای جدیدی به ذهنم برسد، دوباره به لیستم اضافه می‌کنم. ولی حتما باید برای موادغذایی مورد نیازم از دوهفته جلوتر برنامه‌ریزی خرید کرده باشم.»
هنوز آمار رسمی از میزان خریدهای آنلاین موادغذایی منتشر نشده است، اما طولانی شدن زمان انتظار برای تحویل موادغذایی نشان از هجوم مردم برای خرید کالای خوراکی روزانه به صورت آنلاین دارد.
وقتی برای انتخاب کالا هم به تارنماهای فروشگاه‌ها رجوع کنید، الزاما همه چیز موجود نیست و عناوین بسیاری از کالاهای مورد نیاز در ردیف‌های «فعلا موجود نیست» یا «فروخته شده» قرار گرفته‌اند.
در عین حال، شرکت‌های بزرگ فروش آنلاین همچون شرکت آمریکایی «آمازون» نیز از دوران کرونایی بیشترین سود را برده‌اند و فروش آنها تا جایی افزایش یافته است که در دورانی که بیشتر شرکت‌ها و ادارات در حال کم کردن کارکنان خود هستند، آمازون نیروی کار خود را افزایش می‌دهد. این شرکت حتی گفته است که دستمزد کارمندان خود را در آمریکا، بریتانیا و اروپا افزایش خواهد داد. این در حالی است که کووید۱۹ میلیون‌ها نفر را در سراسر دنیا بیکار و خانه‌نشین کرده است و شرایط معیشتی را برایشان ناگوار ساخته و کسب و کارهای بسیاری موقتا تعطیل شده‌اند یا به‌‌کلی از بین رفته‌اند.
اما ارزش سهام شرکت آمازون از نیمه ماه مارس تاکنون بیش از ۴۰ درصد افزایش داشته است، و نیز در دو مقطع از زمان شیوع ویروس کرونا به این سو، مجموعا ۱۷۵ هزار نفر را استخدام کرده است تا به درخواست‌های فزاینده مصرف‌کنندگان آنلاین پاسخ داده شود. همین امر سبب شده است تا ثروت مدیرعامل آمازون در خلال بحران کرونا ۲۴ میلیارد دلار افزایش یابد.
همچنین، شرکت بزرگ آمریکایی فروشگاه‌های زنجیره‌ای «والمارت» نیز با رشد ۱۴ درصدی سهام خود در روزهای گذشته، در رده‌های بالای فروش آنلاین قرار دارد.
در ایران نیز شرکت «دیجی کالا» روزهایی پرمشتری را از سر می‌گذراند. امیرحسن موسوی، مدیر روابط عمومی دیجی‌کالا، در یک دیدار زنده (لایو) اینستاگرامی با مخاطبان خود، با اشاره به آن که ظرفیت ارسال سفارش‌های این فروشگاه تا ۳۰ درصد افزایش یافته است، عنوان کرد: «دیجی‌کالا به طور روزانه بیش از ۳۰۰ هزار کالا در سراسر ایران به مشتریان خود ارسال می‌کند.»
کرونا بعد از آمازون در آمریکا، بر شرایط این شرکت ایرانی هم تاثیر داشته است، تا جایی که تنوع محصولات در دیجی‌کالا از ۲ میلیون کالا پیشی گرفته است و با افزایش تعداد فروشنده‌ها، به بالای ۴۰ هزار فروشنده رسیده است.
کاسبان کرونا
بازار فروش آنلاین داغ است و در کنار آن، به علت نیاز و عجله مشتری‌ها برای تهیه سریع کالای مورد نیاز، بازار جلب مشتری و بازاریابی نیز داغ شده است. با توجه به جمعیت بیکار شده در دنیا و بحران اقتصادی که به دلیل همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ بر زندگی مردم سایه انداخته است، همه به دنبال بهترین و ارزان‌ترین قیمت‌ها هستند تا شاید بتوانند جنس موردنیاز خود را به پایین‌ترین قیمت ممکن تهیه کنند. به همین دلیل نیز برخی تارنماها دست به دامن تخفیف‌های دروغین شده‌اند و با آن ترفند، جلب مشتری می‌کنند.
مینا اکبری، روزنامه‌نگار و مستندساز، در صفحه شخصی خود در فیس‌بوک در خصوص تجربه‌اش از خرید اینترنتی در ایران، چنین می‌نویسد: «بعد از ظهور واژه‌های کاسبِ تحریم و کاسبانِ ۸۸ در ادبیات اقتصادی و سیاسی، حالا کاسبانِ کرونا را هم باید به حافظه جمعی اضافه کنیم. کاسبانی مثل اسنپ مارکت که با تخفیف‌های دروغین، مشتریان در خانه مانده را سرکیسه می‌کنند.این نوشته حکایت کلاه‌برداری آنها از شهروندی است که منم:
دیشب از اسنپ مارکت اس‌ام‌اس اومد که هایپراستار کلی تخفیف گذاشته. وارد سایت شدم و کالاهای تخفیف‌دار را انتخاب کردم و پولش رو دادم. امروز متوجه شدم کلی از تخفیف‌ها اصلا لحاظ نشده و با قیمت اصلی حساب شده. با پشتیبانی تماس گرفتم، اول گفتند تخفیف‌ها محاسبه شده. توضیح دادم که نه؛ مثلا خمیردندان با تخفیف ۲۱ تومنی رو همون ۲۷حساب کردید، گفتند وقتی شما سفارش دادید سایت آپدیت نبوده و زمان پرداخت آپدیت شده. گفتم سایت همین الان هم تخفیف قیمت‌ها را برنداشته، گفتند خب تا هفته آینده بهتون کدتخفیف میدیم. گفتم کد تخفیف نمی‌خوام شما صورتحساب رو درست کنید، می‌گه نمی‌تونیم. روال‌مان این نیست. می‌گم این کار شما تقلب محسوب میشه و من رسانه‌ایش می‌کنم. می‌گه می‌تونیم خرید را لغو کنیم اما پول به حساب اسنپ مارکت‌تون برمی‌گردونیم. می‌گم چرا باید دوباره از جایی که تقلب کرده خرید کنم؟ می‌گه خب نکنید؛ ۳ و ۴ روز دیگه می‌تونیم پول رو برگردونیم.این تازه همه ماجرا نیست. قصه وقتی جالب‌تر میشه که شما با همین تخفیف‌های الکی خرید می‌کنی و میری پول رو میدی، بعد که نوبت ارسال میشه تازه می‌بینی توی لیست خرید زده «ناموجود». ولی ناموجود بودن به معنی «باوجود» بودن نیست، یعنی اسنپ مارکت پول کالاهای ناموجود رو برنمی‌گردونه؛ بلکه پول نگه داشته میشه توی حساب‌‌تون (بخونید حسابش) تا دفعه بعدی که برید و ازش خرید کنید. عین کازینو؛ فقط حیف که اینجا تهرانه، لاس‌وگاس نیست. من اشتباه کردم و در شرایط قرنطینه به خرید آنلاین از اسنپ‌مارکت اعتماد کردم. شما نکنید.»
یک کارشناس حوزه کامپیوتر که تجربه تاسیس فروشگاه تخصصی اینترنتی در ایران دارد، نیز به ایندیپندنت فارسی از تجربه مشابهی در خصوص «اسنپ مارکت» می‌گوید: «۳ تا ۴ سبد خرید داشتم که در اسنپ مارکت درست کردم که از هرسه راضی نبودم. سبد خرید باگ تکنیکال داشت، یعنی به روز نمی‌شد و اگر جنسی موجود نبود و من درخواست خرید آن را داده بودم، پول آن را از حساب من کم کرده بود در حالی که جنس به دست من نمی‌رسید. در نهایت این پول به من برگردانده نشد. بعد از مدت طولانی قرار شد به من کد تخفیف بدهند که آن هم پس از گذشت ۳ ماه هنوز به دستم نرسیده است.»
وی با عنوان این که «دیجی کالا» با اختلاف بالایی بسیار بهتر از سایر شرکت‌های خرید اینترنتی در ایران است و چندمیلیون کالا در آن پیدا می‌شود، می‌گوید: «البته از محصولات داروخانه‌ای در این وب‌سایت خبری نیست. هرچه به ذهن شما برسد (در آن هست)، و به نظر من شاید به زودی از آمازون بزرگ‌تر شود.»
وی همچنین با اشاره به تجربه خریدش از «دیجی کالا» توضیح می‌دهد: «سفارش‌های سوپرمارکتی ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل و گاهی در همان روز هم ارسال می‌شود. می‌توانید برای تمام نقاط تهران درخواست ارسال کالا داشته باشید. در گذشته دریافت نقد در محل را قبول می‌کردند، ولی بعد از کرونا باید در موقع خرید پرداخت صورت بگیرد. اگر کالایی کیفیت خوبی نداشته باشد، قابل مرجوع کردن است.»
هزینه ارسال کالا خود موردی است که باید مورد توجه قرار گیرد تا خرید برای مشتری به‌صرفه باشد. برای نمونه، در «دیجی کالا» هزینه ارسال با دو گونه «کالاهای بزرگ و کالاهای معمولی» مشخص شده است، و دیگری «کالاهای سوپرمارکتی»، که از ۱۵۰هزار تومان به بالا رایگان است و توسط دیجی کالا با پست یا پیک مخصوص این شرکت ارسال می‌شود.
حالا که بازار داغ کرونا، بازار خریدهای اینترنتی را هم داغ کرده است، باید دید دولت برای حفظ امنیت روانی و مالی مشتری‌های آنلاین و بالتبع عرضه‌کنندگان محصولات، چه قوانین و موارد نظارتی در نظر می‌گیرد تا به رونق تجارت مجازی کمک کند و مشتری و فروشنده هم دچار ضرر و زیان نشوند. چرا که تاکنون حجم خریدهای اینترنتی توسط مردم در ایران بالا نبوده است تا ساختارهای مورد نیاز آن نیز مورد توجه قرار گیرد و تامین شود. اما در دوران فعلی، کسبوکارهای مجازی باید امکانات و سرویس‌های خود را با حجم بالای مراودات اقتصادی تطبیق دهند تا بتوانند پاسخگوی نیاز بازار باشند.
آقای الفت، عضو هیات مدیره کسبوکارهای فضای مجازی نیز با بیان این نکته که بازار کار برای همه تجارت‌های آنلاین خوب نبوده است، این فضا را تنها برای برخی بسیار پرسود و بی‌حاشیه می‌داند و در گفت‌و‌گو با خبرگزاری تسنیم، توضیح می‌دهد: «رشد بعضی از کسبوکارهای اینترنتی کاهش جدی داشته و تعداد کمی از کسبوکارهای فضای مجازی، از جمله فروشگاه‌هایی که اقدام به فروش کالاهای سوپرمارکتی می‌کنند، افزایش فروش داشته‌اند.»
آقای الفت می‌گوید: «اکنون کسبوکارهای آنلاین در ایران در خرده‌فروشی خیلی اوضاع خوبی ندارند و در نهایت تا ۱.۵ درصد فروش‌های خرده فروشی در ایران به صورت آنلاین و تقریبا ۹۹ درصد به صورت آفلاین است.»
